2 Giới thiệu tăng trưởng và phát triển khuôn mặt

Tầm quan trọng khi hiểu về tăng trưởng khuôn mặt

Nhận thức về tăng trưởng và phát triển của khuôn mặt theo cách bình thường là điều quan trọng đối với một bác sĩ chỉnh nha vì các lý do:

• Hiểu nguyên nhân ( gây bệnh ) gây ra sai khớp cắn;

• Nhận ra những bất thường trong tăng trưởng ( kiểu hình tăng trưởng bất thường)

• Thời gian điều trị (Ví dụ: thời điểm sử dụng khí cụ chức năng, điều trị phẫu thuật chỉnh hình);

• Hiểu yếu tố chi phối ổn định của điều trị

Thành phần của sọ

Sọ có thể được chia thành hai thành phần chính :

• Sọ não -Neurocranium ( gồm vòm sọ và nền sọ);

• Sọ mặt - Sọ mặt ( gồm các xương mặt).

Sọ não có vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và bảo vệ não bộ, và tạo đường dẫn - cung cấp một hành lang - cho các dây thần kinh và mạch máu. Sọ mặt đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với ăn nhai, hô hấp và do thị giác.

Các yếu tố kiểm soát tăng trưởng khuôn mặt

Tăng trưởng và phát triển phụ thuộc vào sự tương tác giữa yếu tố di truyền ( gen - tiềm năng ) và ảnh hưởng môi trường . Đã có rất nhiều cuộc tranh luận về những mô nào được lập trình đểkiểm soát di truyền ( bị chi phối bởi gen ) , tăng trưởng khuôn mặt, bao gồm

• Xương;

• Sụn;

• Mô mềm.

Nhiều bằng chứng được đưa ra nhưng chưa xác thực rằng nguyên bào xương và hủy cốt bào trong xương giữ vai trò lập trình di truyền ( gen ) xác định độ lớn ( cường độ ), hướng và thời gian của tăng trưởng xương. Thay vào đó, một ý kiến được chấp nhận rằng màng xương và đường khớp tạo ra đáp ứng phù hợp ở những phần được mở rộng. Một học thuyết phổ biến là sụn là yếu tốhướng dẫn sự tăng trưởng khuôn mặt, học thuyếtđưa ra sụn lồi cầu và sụn đường khớp ( sẽ cốt hoá) phát triển đến một độ dài định trước và được thay thế bằng xương, do đó ảnh hưởng, tăng trưởng của xương sọ mặt. Thử nghiệm và bằng chứng lâm sàng chỉ ra tăng trưởng của sụn lồi cầu không phải là xác định trước về mặt di truyền, cũng như đường khớp tạo ra sự ăn khớp. Ngược lại, nền sọ và sụn vách ngăn mũi có một số yếu tố di truyền được lập trình sẽ ảnh hưởng là độ lớn ( cường độ ) của tăng trưởng tương lai. Sự phát triển của sụn mũi vách ngăn có thể là quan trọng đối với tăng trưởng hàm trên vì nó tạo ra lực di chuyển xương hàm trên xuống dưới và ra trước, tạo ra lực kéo căng các đường khớp hàm trên, làm dịch chuyển xương và tăng trưởng.

Học thuyết mạng lưới chức năng cho rằng yếu tố di truyền ( gen ) kiểm soát tăng trưởng khuôn mặt nằm trong các mô mềm bao quanh các xương sọ mặt. Xương sọ bao gồm nhiều đơn vị xươngđược ghép mạng lưới chức năng hoạt động quyết định kích thước, hình dạng và dị trí của từng đơn vị. Hai loại của lưới chức năng bao gồm:

• Lưới vỏ - capsular matrices - (ví dụ như lưới vỏ sọ thần kinh, lưới vỏ oronasopharyngeal)

• Lưới màng xương - periosteal matrices - (ví dụ như cơ và dây chằng kéo dài, răng ).

Tăng trưởng của lưới vỏ gây ra di chuyển của từng đơn vị xương. Ví dụ, tăng trưởng của não bộ làm di chuyển vòm sọ và mở rộng đường hô hấp có thể làm hàm trên và hàm dưới di chuyển xuống dưới và ra trước.

Tăng trưởng của lưới màng xương được cho là ảnh hưởng kích thước và hình dạng của từng đơn vị xương. Ví dụ, cơ, kéo và mọc răng kết quả trong phát triển của cơ, tiến triển ( quá trình ) (ví dụ như quá trình hình thành mỏn quạ ) và quá trình phát triển của xương ổ răng.

Dù cơ chế chính xác của tăng trưởng khuôn mặt vẫn chưa được làm sáng tỏ, quan điểm hiện nay hướng về học thuyết mạng lưới chức năng và một số yếu tố kiểm soát di truyền ở nền sọ và sụn vách ngăn.

Những quá trình tham gia tăng trưởng xương

(hình 2.1A)

Bốn quá trình rất quan trọng tăng trưởng và phát triển bình thường của xương sọ mặt:

• Sinh xương nội sụn;

• Sinh xương từ màng và tăng trưởng tại khớp xương ( ở khớp nối );

• Tạo hình bề mặt;

• Di chuyển Tiên phát và thứ phát.

Sinh xương nội sụn là quá trình trong đó xương phát triển từ tiền chất sụn. Sụn cũng được điều chỉnh - tái tạo hình, sau đó diễn ra quá trình tế bào xâm nhập - nén chịu lực - vì bản chất sụn là vô mạch. Vì vậy, sụn là tiền chất tốt tạo xương ở vùng chịu tải như đối với xương dài, nền sọ và lồi cầu xương hàm dưới.

Sinh xương từ màng là quá trình xương hình thành từ nguyên bào xương ở trung mô. Đây là một cơ chế quan trọng trong việc hình thành xương trong các vùng không chịu tải như vòm sọ, hàm dưới và hàm trên.

Tạo hình bề mặt đề cập đến tích tụ ( bồi đắp) và tiêu của xương của màng xương và nội mạc ( periosteum and endosteum ) . Nó làm thay đổi hình dạng và kích thước của từng xương và là yếu tố rất quan trọng trong tăng trưởng và phát triển của toàn bộ xương mặt.

Di chuyển tiên phát đề cập đến sự thay đổi vị trí trong một xương bằng cách tăng kích thước ( mở rộng ) tại chính xương đó.

Di chuyển thứ phát xảy ra khi vị trí của một xương thay đổi vì gắn vào một xương thay đổi hình dạng.

Ví dụ, tăng trưởng của nền sọ có vai trò quan trọng, tạo ra hiệu ứng xương hàm trên di chuyển thứ phát.

Dự đoán tăng trưởng

Do có sự khác biệt lớn giữa các cá nhân, không thể dự đoán được độ lớn và hướng tăng trưởng của khuôn mặt và tuổi không phải là yếu tố được sử dụng để dự đoán thời điểm đỉnh tăng trưởng ở độ tuổi vị thành niên ( tuổi dậy thì ). Một số đặc điểm phân tích trên cephalo có thể giúp định hướng phát triển xoay của xương hàm dưới ( Hình 2.1B). Tuy nhiên, điều này không phải hoàn toàn đáng tin cậy.

Liên quan theo thời gian, tăng trưởng hàm dưới nói chung cũng có cùng đặc điểm kiểu tăng trưởng của cơ thể và xương được tăng tốc ở tuổi dậy thì ( Hình 2.1 C ). Do đó, bảng ghi lại kích thước chiếu caovà dấu hiệu giới tính thứ phát có thể giúp xác định thời điểm bắt đầu và đỉnh tăng trưởng ở tuổi dậy thì và tốc độ tăng trưởng hàm dưới ( Hình 2.1D). Thông tin này sẽ giúp ích cho xác định thời điểm sử dụng khí cụ chức năng ( Xem Chương 39 ). Đỉnh tăng trưởng nằm trong khoảng 14 ± 2 tuổi ở nam và 12 ± 2 tuổi ở nữ. Thời gian trung bình của đỉnh tăng trưởng ở nam và nữ tương ứng là 3,5 và 2 năm . Nhưng hình thái này rất biến đổi, cả ở hai giới và khác nhau giữa các chủng tộc.